دبیر کمیته علمی دومین کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی در تشریح چگونگی تدوین علم روابط‌عمومی اسلامی، گفت: «اخلاق فضیلت محور» یک رویکرد فلسفی و عملی عمیقی است که توسط علمای اسلامی مطرح شده که می‌تواند مبنایی برای ارتباطات و روابط عمومی اسلامی باشد.

حسن بشیر، دبیر کمیته علمی دومین کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) در پاسخ به این سؤال که آیا بین اصول و مبانی علمی روابط عمومی آکادمیک مطرح در جهان و مبانی اخلاق اسلامی در زمینه اطلاع رسانی تناقض‌هایی وجود دارد، عنوان کرد: اصولاً بسیاری از مباحث و رویکردهای اسلامی همسو با مصالح و منافع انسانی است، البته اگر این مصالح و منافع با رویکردهای فطری انسان همخوانی داشته باشند. آنچه که در این زمینه می‌توان به‌طور مشخص به عنوان تناقض مطرح کرد، رویکردهایی است که بر پایه نفسانیات و منافع شخصی و گروهی شکل می‌گیرند که هم با رویکردهای اسلامی تفاوت دارند و هم با منافع و مصالح فطری انسان متباین هستند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، اگر رویکردهای انسانی، چه در شکل مباحث آکادمیک و چه در شکل فرهنگ عمومی، از جهت‌گیری الهی و توحیدی خالی و به دور باشند، حتی اگر از نظر واژها با واژه‌های اسلامی شباهت داشته باشند، از نظر مفهومی و در حقیقت از نظر ماهوی و ماهیت معنایی متفاوت و گاهی متناقض هستند. بنابراین نمی‌توان گفت که هر آنچه که در این زمینه تشابه لغوی داشته باشد، دقیقا از نظر مفهومی و مصداقی نیز با همدیگر مطابقت دارند.

بشیر با اشاره به تفاوت در ماهیت مفهومی و مصداقی، مشکل اساسی را در تعریف اصول و مبانی اخلاقی دانست و تصریح کرد: اسلام این اصول روابط‌ عمومی را به شکل گسترده محصول تعریف دین از روابط انسان با جهان می‌داند ولی رویکردهای آکادمیک آنها را محصول تجربه و تعامل انسان با جهان می‌داند.

وی افزود: این تفاوت اساسی، منشأ بسیاری از اشکال‌های جدی در این حوزه است. اخلاق اسلامی، ریشه در ادبیات و روح حاکم بر اسلام به عنوان دین الهی دارد و اصولا اسلام یک دین اخلاقی است که بسیاری از مسائل و تعاملات آن بر مبنای اخلاقی شکل گرفته است. اما این اخلاق یک اخلاق تجربی آکادمیک به معنای محصول تفکر انسان منهای دین و خدا نیست.

دبیر کمیته علمی دومین کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی در تشریح ضرورت‌هایی که موجب توجه اندیشمندان جهان اسلام به علم روابط عمومی شده است، عنوان کرد: اسلام یک دین اخلاقی و ارتباطی است. فرموده پیامبر اعظم(ص) «إنّما بُعِثتُ لاُتَمِّم مَکارِمَ الأخلاقِ؛ همانا مبعوث شدم تا اخلاق انسانی را کامل کنم» بیانگر رویکرد اخلاقی پیامبری و اسلامی در سطوح مختلف فردی، گروهی، اجتماعی و جهانی است. بنابراین توجه به روابط عمومی که روح ارتباطات اجتماعی و مردمی را گسترش داده و نوعی از اخلاق ارتباطی بر آن حاکم است باید مورد توجه علما و اندیشمندان اسلامی باشد.

بشیر در ادامه سخنان خود به وجود منابع و سخنان ارزشمند با ریشه دینی در مورد روابط عمومی پرداخت و اظهار کرد: علمای اسلامی در این زمینه سخن فراوان داشته‌اند. علامه نراقی در کتاب معروف «جامع‌السعادات»، یک دایرة المعارف اخلاقی ارتباطات عمومی را تدوین کرده است. فرزند علامه نراقی نیز در کتاب «معراج‌السعاده» که می‌توان گفت ترجمه مانندی از جامع‌السعادات است، به مقوله اخلاق در حوزه‌های مختلف پرداخته است.

وی ادامه داد: تقسیم‌بندی گفتمانی بسیاری از کتب روایی و حدیث که توسط علما و اندیشمندان اسلامی انجام گرفته است نیز بر مبنای نوعی از رویکرد اخلاقی به مسائل زندگی و انسان در سطوح مختلف صورت گرفته است. علمای اسلامی، تاکنون مباحث فراوان و اندیشه‌های عمیقی را در این زمینه مطرح کرده‌اند. به عنوان مثال «اخلاق فضیلت محور» یک رویکرد فلسفی و عملی عمیقی است که توسط علمای اسلامی مطرح شده که می‌تواند مبنایی برای ارتباطات و روابط عمومی اسلامی باشد.

بشیر با ابراز تأسف از عدم توجه عملی و آکادمیک به منابع اسلامی روابط‌ عمومی، گفت: متاسفانه عدم توجه عملی و آکادمیک، به معنای طرح علمی و با زبان روز این مسائل، باعث شده است که بسیاری از افراد اعم از مسلمان و غیرمسلمان با این مسائل ناآشنا و در حقیقت ناآگاه باشند.

وی در پاسخ به این سؤال که کارگزاران مسلمان روابط عمومی چگونه می‌توانند با تکیه بر علم روابط عمومی، مبانی ارتباطی اسلامی را به جهان معرفی کنند و از علم روابط عمومی در جهت شناساندن اسلام حقیقی بهره ببرند، بیان کرد: روابط عمومی، علم، روش و یک رویکرد ارتباطی است که می‌تواند همه اقشار جامعه را با همدیگر از یک سو و کلیه جوامع جهانی را با یکدیگر از سوی دیگر مرتبط ساخته و با هم پیوند دهد. روابط عمومی نوین، گرچه دارای رگه‌های خوب و قابل اتکا برای یک رویکرد اسلامی است، اما آنچه که کارگزاران مسلمان به ویژه در دومین کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی به دنبال آن هستند، طراحی الگوی روابط عمومی اسلامی با مبانی و اصول اسلامی است که بتوان بر اساس آن منشور اخلاقی اسلامی در این زمینه تهیه و تدوین شود.

وی افزود: بدیهی است بسیاری از واژهای مشترک در این زمینه وجود خواهند‌ داشت که از علم روابط عمومی موجود مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. اما آنچه که در این اینجا یک نوآوری جدی به شمار می‌آید، رویکرد مفهومی، معنای دینی، و روح توحیدی اسلامی است که باید بر این اصول و مبانی سایه بیفکند و اخلاق نوینی را بر اساس «اخلاق فضیلت محور» که این فضیلت، روح اخلاق اسلامی است ساخته و پرداخته شود. این موضوع نه تنها امکان پذیر است، بلکه تاکنون توسط بسیاری از اندیشمندان اسلامی به شکل عملی و اجرایی نیز به نمایش گذاشته شده است. آنچه که امروزه مهم است، عملیاتی کردن این رویکرد در ابعاد سازمانی و نهادینه کردن آنها در جامعه جهانی است.